Toen ik in 1996 als advocaat-stagiaire begon, behoorden enerzijds pen en papier en anderzijds een dicteerapparaat (en dát was al luxe!) tot mijn standaarduitrusting en was ‘mijn’ secretaresse – er werd toen nog een-op-een gewerkt – mijn steun en toeverlaat. Ze kwam standaard elke ochtend met een ‘postboek’, een grote ordner met daarin de ‘termijnagenda’ en twee kopjes thee aan mijn bureau zitten om te bespreken wat er die dag moest gebeuren, de lopende termijnen door te nemen en gezamenlijk een planning te maken. Gedurende de dag leverde ik volle dicteerbandjes aan die zij uitwerkte. Vervolgens kwam datzelfde postboek in de namiddag weer voorbij, zodat ik kon ondertekenen. In de weekenden was je in beginsel niet bereikbaar voor cliënten of wederpartijen, tenzij je strafpiketdienst of ‘pieperdienst’ (voor noodgevallen) had.

Hoe anders is het vandaag de dag! Gelukkig heb ik nog steeds een secretaresse die steun en toeverlaat is, maar die mag ik nu met gemiddeld drie andere collega’s delen. Tegenwoordig staat er een computer op mijn bureau met een prachtig pakket aan mogelijkheden dat door een kundige ICT-afdeling bij Dommerholt Advocaten van geavanceerde software wordt voorzien. Het dicteerapparaat ligt inmiddels in ons Apeldoorns ‘rariteitenkabinet’. De manier van communiceren is anders geworden. Het verwachtingspatroon van de client, die we inmiddels ‘klant’ zijn gaan noemen, is veranderd als gevolg van de bijna continue bereikbaarheid middels de (kantoor)smartphone waarop we niet alleen telefoontjes binnenkrijgen, maar ook de e-mail en die ons toegang verleent tot onze digitale dossierkast. Alles binnen handbereik, waar en wanneer dan ook!

Ook de inhoud van het werk is veranderd. 25 jaar geleden begonnen de meeste stagiaires in de ‘algemene praktijk’ en die was, in ieder geval bij de advocatenkantoren buiten de Randstad, veelomvattend. Ook ik was in die beginperiode ‘van de meeste markten thuis’: arbeidsrecht, algemeen civiel recht (van contracten tot allerhande aansprakelijkheids- en verzekeringszaken), natuurlijk strafrecht en soms een uitstapje naar het bestuursrecht. Allerlei typen dossiers behandelen, kon in die tijd ook makkelijker: handboeken en relevante literatuur maar ook de jurisprudentie waren beter te overzien, in ieder geval qua omvang. Er zat een ‘natuurlijke’ begrenzing op hetgeen je tot je kon nemen, omdat er geen digitale bibliotheek wás. Je had gewoonweg geen toegang tot alle mogelijke bronnen en dat gold niet alleen voor jou, maar ook voor de advocaat van de wederpartij en vaak ook voor de rechtbank. Van een bijna grenzeloze toegang tot (inter)nationale bronnen, documentatie en materiaal zoals vandaag de dag, was geen sprake.

De wijzigingen die door de digitalisering op gang werden gebracht, brachten als vanzelfsprekend de noodzaak om te specialiseren. Het is niet haalbaar om op alle rechtsgebieden alles te weten en wanneer je meent op alle rechtsgebieden met een beetje kennis toe te kunnen, doe je de eigen klant en zijn zaak geen goed recht. Tegenwoordig is het een bijkomend voordeel dat als een dossier meerdere aspecten heeft en dus meerdere specialismen vraagt, je in teamverband handelt. Dat houdt je scherp, voegt toe aan je eigen kennis en bevordert de collegiale samenwerking.

Maar de kern, het hart, van het vak van advocaat is niet veranderd. Het ís en blijft een uitdagend beroep; het vraagt zeker het nodige van je en dus moet je een soort ‘roeping’ voelen en een intrinsieke motivatie hebben, anders houd je het niet vol.

1.  Luister en kijk goed naar je klant: zíjn probleem is het probleem dat opgelost moet worden, maar houd daarbij ook oor en oog voor de (juridische) realiteit!
2. Luister goed naar de wederpartij: met zijn stellingen heeft jouw klant te dealen en deze moet jij – zo goed mogelijk – tackelen, eventueel ook in een gerechtelijke procedure.
3. Zorg (dus) voor juiste, duidelijke en uitgewerkte juridische argumenten.
4. Zorg dat je ook praktisch ingesteld bent: een praktische oplossing verdient vaak de voorkeur boven een juridisch uiterst interessant vonnis dat voor de klant onwerkbaar blijkt.
5. Vergeet nooit dat je als advocaat onderdeel van de – maatschappelijk relevante – rechtsbedeling bent, je daaraan een professionele bijdrage moet leveren en dus een bijbehorende verantwoordelijkheid hebt.